การเขียน JSA : วิธีวิเคราะห์งานให้ครอบคลุมทุกความเสี่ยง

มุมมองการเขียน JSA ในสมัยใหม่: เขียนอย่างไรให้ครอบคลุมอันตรายในทุกๆ ด้าน

บทนำ
ในยุคที่อุตสาหกรรมต้องเผชิญกับความเสี่ยงที่หลากหลาย การวิเคราะห์งานเพื่อความปลอดภัย หรือที่เรียกว่า Job Safety Analysis (JSA) ได้กลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการลดอุบัติเหตุและเสริมสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยในองค์กร การเขียน JSA ในปัจจุบันจึงไม่สามารถทำแบบผิวเผินหรือใช้เพียง “แบบฟอร์มสำเร็จรูป” ได้อีกต่อไป แต่ต้องเป็นการวิเคราะห์ที่ลงลึก ครอบคลุมทุกปัจจัยเสี่ยงอย่างรอบด้าน

แนวคิด JSA ในยุคปัจจุบัน: จากการเขียนเพื่อผ่านการตรวจ สู่การป้องกันจริง

ในอดีต หลายองค์กรเขียน JSA เพียงเพื่อเป็น “เอกสารแสดงความพร้อม” ในการทำงานเท่านั้น แต่ในปัจจุบัน JSA ต้องสะท้อน ความเข้าใจที่แท้จริงในกระบวนการทำงาน ความเสี่ยง และแนวทางป้องกันอันตราย

หัวใจของ JSA สมัยใหม่คือการ:

• วิเคราะห์ขั้นตอนการทำงานแบบ ละเอียดเป็นรายกิจกรรม (Task-Oriented)
• ตรวจสอบความเสี่ยงจาก ทุกปัจจัย: คน, เครื่องจักร, สิ่งแวดล้อม และพฤติกรรม
• พิจารณาเหตุการณ์ผิดปกติที่อาจเกิดขึ้น เช่น การรั่วไหลของสารเคมี, ไฟฟ้าช็อต, หรือการล้มจากที่สูง
• ระบุวิธีควบคุมความเสี่ยงแบบ เชิงรุก เช่น การใช้ Engineering Control, PPE, หรือการเปลี่ยนวิธีทำงาน

โครงสร้างการเขียน JSA ให้ครอบคลุมอันตรายทุกด้าน

1. แบ่งขั้นตอนการทำงานให้ชัดเจน

ควรแยกงานออกเป็นลำดับขั้นตอน เช่น

• ขึ้นที่สูง
• ขันน็อต
• ถอดฝาครอบ
• ล้างทำความสะอาด
• แต่ละขั้นตอนควรมีการพิจารณาอันตรายแยกกัน

2. ระบุอันตรายจาก 5 ด้านหลัก (5M Approach)

การวิเคราะห์ JSA สมัยใหม่ควรครอบคลุมอันตรายจาก:

• Man (มนุษย์): ความล้าของคนงาน, ทักษะไม่เพียงพอ, พฤติกรรมไม่ปลอดภัย
• Machine (เครื่องจักร): ชิ้นส่วนเคลื่อนไหว, ระบบไฟฟ้า, การบำรุงรักษา
• Material (วัสดุ/สารเคมี): การรั่วไหล, การไหม้, ฝุ่นระเบิด
• Method (วิธีการทำงาน): ขั้นตอนผิดพลาด, ลำดับผิด
• Environment (สภาพแวดล้อม): แสงสว่าง, พื้นลื่น, ความร้อน, อากาศอับ

3. ระบุมาตรการควบคุมความเสี่ยงแบบหลากหลายระดับ (Hierarchy of Control)

จัดลำดับวิธีควบคุมจากมากไปน้อย:

• กำจัดความเสี่ยง (Elimination)
• เปลี่ยนวิธีการ (Substitution)
• ควบคุมทางวิศวกรรม (Engineering Control)
• ควบคุมทางปฏิบัติ (Administrative Control)
• อุปกรณ์ป้องกันภัยส่วนบุคคล (PPE)
• ควรเขียนให้ครบถ้วน และหลีกเลี่ยงการพึ่งพา PPE เป็นอันดับแรกเสมอ

4. ประเมินระดับความเสี่ยง (Risk Assessment)

ใช้ตาราง Matrix วิเคราะห์ โอกาส และ ความรุนแรง เพื่อให้ทราบว่าสิ่งใดคือ “ความเสี่ยงสำคัญ” ที่ต้องจัดการก่อน

• เทคนิคการเขียน JSA ให้มีประสิทธิภาพ
• ลงพื้นที่สังเกตการณ์จริง ไม่ใช้แค่การคาดเดาจากโต๊ะทำงาน
• มีส่วนร่วมจากคนทำงานจริง เพื่อเข้าใจปัญหาและพฤติกรรม
• ใช้ รูปภาพหรือแผนผัง ประกอบเพื่อให้เข้าใจง่าย
• มีการ ทบทวนและปรับปรุง JSA อย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงกระบวนการทำงาน

ตัวอย่างการวิเคราะห์ JSA (ย่อ)

การเขียน JSA ในสมัยใหม่ไม่ใช่เพียงเอกสาร แต่เป็นกระบวนการที่ช่วยชีวิตคนงานได้จริง การทำให้ครอบคลุมอันตรายทุกด้านจำเป็นต้องอาศัยความเข้าใจในงาน ความรู้ด้านความปลอดภัย และการมีส่วนร่วมจากทุกฝ่าย